Het is bijna zomervakantie! Achterover geleund in je luie tuinstoel heb je een prachtig zicht op de hemel: op een wolkenloze lucht kijken is dan maar saai. De meest indrukwekkende landschappen en bezienswaardigheden vind je niet alleen op exotische bestemmingen, maar door gewoon even naar omhoog te kijken.
Ben je op vakantie aan de kust, houd dan een oogje open voor de Rolwolk (Cumulonimbus arcus). Ze wordt gevormd op plaatsen waar een stroom koude lucht in plots contact komt met warmere luchtlagen. Dit komt het vaakst voor in kuststreken of op de rand van een hevig onweer. Voor de vorming van een rolwolk moeten alle atmosferische omstandigheden perfect zijn. Ze komt niet zo vaak voor in onze streken, maar de Morning Glory is tijdens de lente in Noordoost Australië een redelijk betrouwbaar verschijnsel.
Een rolwolk in Uruguay, gefotografeerd door Daniela Mirner Eberl.
Niet aan de kust, but wish you were there? Oplettende wolkenspotters worden soms getrakteerd op het kortstondige spektakel van de Kelvin-Helmholtz wolk. Ze ontwikkelt zich op een scheiding tussen een koude en warmere luchtlaag. Als de bovenste luchtlaag sneller stroomt dan de onderste, kunnen zich deze repetitieve, op golven lijkende wolken vormen. Hoewel ze er uit zien als de droom van elke surfer, ontwikkelen ze zich volgens het Kelvin-Helmholtzmechanisme, en niet volgens het principe dat omslaande golven creëert in kustwateren. Je kan zelfsvissen en ander marien leven waarnemen in de atmosfeer. Virga is een fenomeen waarbij wolken neerslag creëren die verdampt voor ze de grond bereikt. Die wolken lijken soms sprekend op vliegende kwallen.
Lenticulariswolken boven Mt. Jefferson in Oregon. Foto door ‘John2165′ via Wikimedia commons.
Vakantiegangers die de berglucht opzoeken, kunnen dan weer genieten van het spektakel dat de wolkentypes Lenticularis en Pileus bieden. Deze wolkentypes ontstaan wanneer een luchtstroom plots de hoogte in wordt gedwongen, bijvoorbeeld tegen een bergwand. Boven het obstakel wordt daardoor een staande golf gevormd. Als de lucht door de plotse stijging voldoende afgekoeld wordt, zal ze daar condenseren en een wolk vormen, die afhankelijk van je perspectief op een hoed, haarstukje, lens of UFO kan lijken.
Wie het geluk heeft een hevig onweer mee te maken tijdens de zomervakantie, is al helemaal verzekerd van een spektakel. Cumulonimbus wordt niet voor niets de koning der wolken genoemd. In de buurt van deze onweerswolk heb je een grote kans om andere prachtige wolkentypes te ontdekken, zoals Arcus, Mammatus, Pileus, Tuba of de uiterst zeldzame Asperitas. Wolkenspotters aller lande gingen vorig jaar door het lint toen Noordwest Europa bedolven werd onder een supercell en de onheilspellende Asperitaswolk her en der werd waargenomen. Asperitas werd net nog na hevig gelobby door wolkenguru Gavin Pretor-Pinney en de Cloud Appreciation Society erkend als officieel wolkentype.
Kijk je tijdens je verlof toch aan tegen een saaie, wolkenloze lucht, kan je nog steeds je toevlucht nemen tot Gavin Pretor-Pinney’s Cloudspotter’s Guide, een vlot en grappig introductiewerk voor lezers met hun hoofd in de wolken. Wolkenfans met een iPhone kunnen we de CloudSpotter app van harte aanraden.
Titelafbeelding door Piccolo Namek via Wikimedia Commons.
