Hoe reageren bomen op klimaatverandering?

Om het welzijn van bossen te bepalen en in te schatten hoe de toekomst van onze bossen er zal uitzien, bekijken wetenschappers vaak enkel het bos als geheel. Maar de processen die in elke individuele boom plaatsvinden dragen in grote mate bij tot de toestand van het bos waarin ze groeien. Het is dan ook zo dat het bestuderen van individuele bomen in verschillende omgevingen en onder verschillende omgevingsomstandigheden een cruciale factor is in het begrijpen van hoe bossen zullen reageren op klimaatveranderingen.

__________________________________________________________________

“Dendrochronologen, houtanatomen, plantfysiologen, bosgenetici en bosecologen uit 27 verschillende Europese landen werkten samen om bomen een stem te geven.“

__________________________________________________________________

Weinig mensen weten dat het water dat wordt opgenomen door de wortels van een boom door de stam getransporteerd wordt via dode cellen. Die vormen een soort buizensysteem waarlangs het opgenomen water tot bij de bladeren geraakt. Behalve deze dode cellen bevatten de wortels, de stam en de takken van bomen ook nog levende cellen, die dus wel hun celinhoud bewaard hebben. Deze cellen spelen een belangrijke rol in lokale uitwisseling van water binnenin de boom en ook in de processen die zorgen voor de opslag en het transport van koolstof. Als er tijdens extreme omgevingsomstandigheden, bijvoorbeeld erge droogte, iets misgaat in deze processen komt het goed functioneren van bomen in het gedrang en kan het zijn dat ze onmiddellijk sterven of een volgende extreme toestand niet aankunnen.

Onderzoek toonde aan dat de groei van bomen langzaam afneemt in de periode voor hun dood. Door het samenbrengen van gegevens van 36 verschillende boomsoorten uit 200 locaties wereldwijd werd door wetenschappers ontdekt dat deze periode gemiddeld 19 jaar is maar soms tot 200 jaar kan oplopen. Dit is belangrijke informatie voor bosbeheerders. Op basis van deze gegevens kunnen ze immers gezonde bomen onderscheiden van bomen die zullen sterven en dit een heel eind voor de effectieve dood van een boom.

Bomen een stem geven

Deze ontdekking gebeurde door wetenschappers van de Europese COST-actie STReESS, wat staat voor Studying Tree Responses to extreme Events: a SynthesiS. Met deze actie bracht de European Cooperation in Science and Technology (COST) verschillende onderzoekers samen die elk gespecialiseerd zijn in een deel van het boomonderzoek. Dendrochronologen, houtanatomen, plantfysiologen, bosgenetici en bosecologen uit 27 verschillende landen werkten samen om bomen een stem te geven.

Tijdens de afsluitende meeting in de bossen van Joachimsthal nabij Berlijn organiseerden de STReESS-onderzoekers een tentoonstelling waarop ze hun resultaten toonden aan een breed publiek. Bezoekers kwamen binnen in de tentoonstellingsruimte via een bijzondere rode loper: een tapijt met een grote print van de innerlijke structuur van een lariks waarop vele jaarringen te zien waren. Op die tentoonstelling konden de bezoekers ook kennismaken met een speciale boom, namelijk een ‘sprekende’ boom, die via Twitter berichten stuurde over zijn sapstroom en algemene toestand.

Titelfoto: Kurkeikbos in de Alentejo-regio in Portugal. Foto: Elisabeth M.R. Robert.