Het nut van 40 dagen zonder vlees

Vandaag begint 40 dagen zonder vlees. Veertig dagen waarop je je favoriete steak moet laten, geen paté op je boterham mag smeren en die lamsbout als lunch op je buik kan schrijven. Geen boerenworst bij de borrelnootjes en al zeker geen potje smeuïge foie gras op zondag. Heeft het leven dan nog wel zin? Nogal een geluk dat die veertig dagen niet in de zomer vallen, of die all-you-can-eat -BBQ waar je je zo populair mee maakt zou maar een dooie bedoening zijn. Veertig dagen marteling, en waarom? De mens heeft toch altijd dieren gegeten? Correct, maar de laatste eeuw is dit consumptiepatroon proportioneel zwaar uit verhouding getrokken. We beschouwen vlees eten vandaag als een evidentie en niet langer als een luxeproduct. En laat dit luxeproduct nu net een gigantische ecologische voedselafdruk hebben.

Vlees eten draagt bij tot klimaatverandering

Vleesconsumptie is namelijk een van de hoofdoorzaken van de klimaatverandering, met rundsvlees op kop. Bovendien is het een erg inefficiënte manier van voeding. Voor 1 kg rundsvlees heb je 9 kg graan of soja nodig. Regenwoud dat omgevormd wordt tot graaslanden, waterschaarste om gewassen te kweken die als veevoeder dienen, en koeien die massaal veel winden laten en zo het uiterst sterke broeikasgas methaan de atmosfeer injagen. Het is allemaal een gevolg van een wereldwijd productieproces dat tot doel heeft jou een steak voor te schotelen. De veeteelt stoot meer broeikasgassen (18%) uit dan de hele transportsector. Meer info over de link tussen vlees eten en klimaatverandering vind je op onze educatieve website Climate Challenge.

Het burgerinitiatief Dagen Zonder Vlees heeft berekend dat elke vegetarische dag het volgende uitspaart:

• 11 m2 op uw ecologische voetafdruk
• 1000 liter water [= 10 baden]
• 2 kg broeikasgassen [= 15 km autorijden]

Dat kan tellen, zeker als je weet dat de vleesconsumptie wereldwijd spectaculair blijft stijgen.

Echter, in december verscheen plots het nieuws dat uit universitair onderzoek aan de Carnegie Mellon University in de Verenigde Staten bleek dat de consumptie van groenten dan toch slechter zou zijn voor het klimaat dan het eten van vlees. In een wetenschappelijk artikel beweren onderzoekers dat bijvoorbeeld sla verrassend genoeg voor 3x meer broeikasgassen zorgt dan spek. Een onjuiste interpretatie zo blijkt, maar het nieuws werd wel wereldwijd gretig opgepikt.

De auteurs van het artikel geven zelf aan dat andere onderzoeken in de VS en Duitsland een ander beeld geven, waarbij eten volgens de richtlijnen de milieubelasting verlaagt en dat halvering van vleesconsumptie een groter milieueffect heeft dan eten volgens de Amerikaanse richtlijnen. De  conclusie van vele onderzoeken op dit terrein en de consensus blijft dat minder vlees en meer plantaardig eten de milieubelasting van het voedingspatroon verlaagt.

Minder vlees is dus een goede zaak voor de aardbol. Maar is het ook goed voor je lichaam?

 Minder vlees is gezond

Ook op het vlak van gezondheid is er enkel goed nieuws te melden. Wie vlees in zijn vegetarisch regime vervangt door gezonde alternatieven, kan zijn cholesterolgehalte zien verlagen. “De meeste vleessoorten bevatten veel verzadigde vetten, terwijl vegetariërs er doorgaans minder binnenkrijgen,” verklaart voedingsexpert Prof. Patrick Mullie, voedingsexpert verbonden aan de Erasmushogeschool Brussel en Vrije Universiteit Brussel, in De Morgen. “Belangrijk is wel om goede en voedzame vleesvervangers op het menu te plaatsen. Quorn, soja of peulvruchten zijn bijvoorbeeld gezonde alternatieven, maar let op met vette en gepaneerde veggieburgers die wél de cholesterolwaarden de hoogte insturen.” Ook altijd prettig: “Vegetariërs eten meer vezels uit groenten en peulvruchten, en kunnen zich verwachten aan een vlottere stoelgang dan vleeseters. Ook de geur van je ontlasting zal veranderen en misschien zelfs minderen, zegt Patrick Mullie. En als je tijdens die 40 dagen verstandig eet, dan kan tijdens die periode ook gewicht verliezen. Net zoals bij de cholesterolverlaging kan je afvallen doordat je minder verzadigde vetten uit vlees binnenkrijgt.”

Vlees is vaak synoniem voor dierenleed

Een derde, en zeker geen onbelangrijke reden om je vleesconsumptie wat te temperen, is dierenleed. Iedereen herinnert zich wel de wrede televisiebeelden van mishandelde koeien of varkens, die af en toe het nieuws halen. Maar daarna deemstert dergelijk nieuws vaak weer weg en doen we verder alsof er niks aan de hand is. Beelden van slachthuizen kunnen of willen de meeste mensen niet zien, maar wel eten ze meestal twee maal per dag dierlijk voedsel. Dit kadert uiteraard in onze maatschappelijke evolutie om onszelf steeds verder van de natuur te verwijderen, maar het maakt ons ook blind voor de problemen in intensieve bio-industrie. De realiteit is dat vlees produceren in de intensieve veehouderij nu eenmaal dierenleed met zich meebrengt. Niet enkel leven dieren er in dieronwaardige omstandigheden die niet aansluiten bij hun natuur, maar ook wordt een belangrijk percentage zonder noodzaak gedood aangezien ze belanden in de vuilbak of ergens anders in de voedselketen verloren gaan. De ‘Meat Atlas’ [PDF-link] geeft een confronterend beeld van de vleesindustrie hoeveel verspilling er jaarlijks plaatsvindt: dieren worden gekweekt en geslacht, maar veel van hun vlees wordt vervolgens weggegooid. Niet noodzakelijk doden met andere woorden.

“The greatness of a nation and its moral progress can be judged by the way its animals are treated.”― Mahatma Gandhi.

De wetenschap is er ondertussen over eens dat dieren gevoelige wezens zijn die emoties en pijn kennen, net zoals mensen. In verschillende landen heeft de wetgeving de wetenschap hierin gevolgd: het dier wordt beschouwd als een gevoelig wezen en niet langer een ding. (België loopt hier een beetje achter ) Maar welk effect heeft deze wetgeving op onze vleesproductie? “Je kan niet aan de ene kant dieren als gevoelige wezens beschrijven en aan de andere kant aan massaconsumptie en verspilling van diezelfde gevoelige dieren doen,” aldus Audrey Van Scharen, in haar master thesis “Een nieuw juridisch statuut voor dieren. In de fabeltjeskrant of in het Burgerlijk Wetboek?”

Allemaal vegetariër?

Moeten we dan met zijn allen vegetariër worden? Wetenschapper en filosoof Stijn Bruers denkt alvast van wel. Hij stelt dat vlees eten indruist tegen onze diepste morele overtuigingen in zijn doctoraat ‘The ethical consistency of animal equality’. Maar een dergelijke drastische stap vooruit is nog niet voor morgen. Rome is ook niet op één dag gebouwd.

Een andere mogelijke oplossing volgens Van Scharen zou zijn te werken met quota, maximaal maandelijkse consumptie van producten van dierlijke oorsprong. Het eten van dieren terugbrengen naar een uitzondering, door het te beschouwen als een luxe product zou een herstel van hun status als edele voedingsstof bewerkstelligen. “De kost van het eten van dieren moet worden teruggebracht naar zijn reële kost: grote schade aan het milieu, klimaatsverandering, dierenleed. Al deze externe en collectieve kosten kunnen door een gematigde consumptie van dieren zwaar verminderen.”

Maar, en daar wringt het schoentje, om het dierenleed naar beneden te halen, moeten ook de levensomstandigheden van dieren worden aangepast. Wat dan weer een verhoging van de kostprijs van dierlijke producten met zich mee zou brengen. En willen we met zijn allen wel meer betalen voor onze kip en koe? Hoe we het ook bekijken, vlees is werkelijk overal in overvloed beschikbaar en dit aan extreem lage prijzen. Ook onze landbouwers trekken aan de alarmbel omdat ze niet meer kunnen produceren tegen de prijs die ze krijgen voor hun product. Een duidelijk signaal dat het systeem scheefgegroeid is en dringend moet worden bijgestuurd. Of je nu zelf meedoet aan 40 dagen vlees voor het klimaat, je eigen gezondheid of omwille dierenwelzijn, feit is dat het alleen maar positieve gevolgen kan hebben. “Tijdelijk vegetarisch eten zal geen baanbrekende veranderingen in je lichaam teweegbrengen”, besluit Mullie in De Morgen. “Maar het kan wél zorgen voor grote veranderingen aan onze planeet.” Ok ik doe mee! Maar wat nu gedaan? Wat kan ik nog eten? Geen paniek, op www.dagenzondervlees.be kan je alvast 40 recepten vinden om deze moderne vasten door te komen.