Een trainer maakt een blauwe rubberen ring vast aan de bek van een dolfijn. De ring is via een touw verbonden met een blauw bootje. Een klein meisje in een oranje zwemvest stapt kirrend van plezier in. De vele toeschouwers barsten in lachen uit. Hun geroep en applaus stijgen op uit de tribunes terwijl de dolfijn het bootje vooruit trekt en rondjes racet in zijn bassin. Van zodra de dolfijn de taak die van hem verwacht wordt, heeft uitgevoerd, haast hij zich terug naar de trainer voor zijn beloning: een dode vis.
In dolfinaria rond de wereld speelt dit tafereel zich dagelijks af. Naar schatting worden 3.000 tot 8.000 dolfijnen in gevangenschap gehouden om ons te entertainen. De cijfers variëren nogal naargelang de bron omdat veel dieren niet officieel geregistreerd zijn. Enkele mariene biologen vroegen zich af wat de dolfijnen zelf vinden van de shows waarin ze noodgedwongen de hoofdrol spelen. Doen ze dit graag? Of zijn ze geconditioneerd om alles te doen voor hun volgend maal? Dolfijnen zijn immers uiterst intelligente dieren die in complexe sociale familieverbanden leven. Hoe ervaren ze hun bestaan in een betonnen aquarium?
Geluk meten bij mens en dier
Studies naar geluk en emotie bij dieren zijn schaars. Bij de mens daarentegen wordt geluk wel uitgebreid bestudeerd. Op de VUB wordt mentale gezondheid en welbevinden door de Mental Health and Wellbeing Research Group (MENT) holistisch benadert. Uit studies blijkt dat dieren vaak een grote rol spelen in de geluksbeleving bij de mens. Zo voelen mensen met een huisdier zich meestal gelukkiger en minder eenzaam. Bovendien heeft men aangetoond dat dieren het genezingsproces van mensen kunnen versnellen. Daarom kunnen patiënten in het UZ Brussel sinds vorig jaar samen zijn met hun huisdieren in Villa Samson.
Geluk bij dieren is veel minder onderzocht, en al zeker bij wilde dieren die hun leven in gevangenschap doorbrengen. Dierenwelzijn bekijken en onderzoeken vanuit het perspectief van het dier is wel aan een opmars bezig. Dit nieuwe onderzoeksdomein heet conservation psychology en bestudeert de fysiologische reactie van dieren op menselijke aanwezigheid en interferentie. Het doel is de gezondheid en geluk van dieren die in contact komen met mensen, te verhogen.
In onze moderne maatschappij worden immers vele dieren verplicht om samen te leven met mensen: op boerderijen, zoos of thuis. Als ze ongelukkig zijn en lijden onder chronische stress kan dit dramatisch gevolgen hebben voor hen en hun eigenaars.
Het geluksexperiment bij dolfijnen
Hoe zit het nu bij dolfijnen? In een park nabij Parijs wilde Dr. Isabelle Clegg, mariene bioloog en oprichter van de Animal Welfare Expertise, uitvissen hoe het zat met de geluksbeleving van de dolfijnen die er wonen. Haar onderzoek werd het eerste in zijn soort. Ze bestuurde het gedrag en de houding van de dolfijnen om te bepalen wat ze voelden in drie verschillende scenario’s: tijdens sessies met hun trainer, wanneer ze speelgoed kregen en wanneer ze alleen waren.
De dolfijnen bleken het meest enthousiast te zijn wanneer hun trainers er waren. De dieren toonden hun opwinding via spy hopping, het gedrag waarbij dolfijnen net boven het wateroppervlak kijken. Tijdens het experiment bleken ze constant te kijken in de richting waar hun trainers gewoonlijk tevoorschijn komen.
Als de relatie tussen een dier en zijn verzorger goed is, zal dit het dierenwelzijn verhogen
Isabelle Clegg concludeerde dat dolfijnen in gevangenschap gelukkiger zijn als ze kunnen interageren met een persoon die ze goed kennen. Met andere woorden: als de relatie tussen een dier en zijn verzorger goed is, zal dit het dierenwelzijn verhogen. Haar bevindingen werden gepubliseerd in Applied Animal Behaviour Science.
Maar de studie zegt helemaal niks over hoe gelukkig dolfijnen in gevangenschap zijn in vergelijking met hun wilde soortgenoten. Het is op zich interessant dat intelligente dieren in gevangenschap contact met mensen opzoeken en die kennis kan nuttig zijn voor de verzorging van andere intelligente diersoorten. Maar het is niet omdat een dolfijn in gevangenschap menselijk contact opzoekt, het leven in een dolfinarium ideaal is of de vergelijking met de zee of oceaan zou kunnen doorstaan.
Bovendien worden om dolfinaria te vullen vele dolfijnen nog steeds uit het wild gevangen en gescheiden van hun families, een gruwelijke en traumatische praktijk waarbij veel exemplaren sterven. Het is dus niet zo dat alle dolfijnen in gevangenschap helemaal geen weet hebben van een leven in het wild.
Deze eerste studie over geluk bij dolfijnen zal de ethische vraag over het opsluiten van dieren in gevangenschap, enkel en alleen voor ons entertainment, niet beantwoorden. Maar het kan wel helpen om de levenskwaliteit van de vele duizenden dieren in dolfinaria te verbeteren.
