Een medewerker krijgt een discriminerende uitspraak te verwerken, een stagiair mag niet binnen bij de cliënt thuis, een hulpverlener heeft het moeilijk met de beperktere kennis van het Nederlands van een collega, … Werken in de zorg is meer dan ooit werken in en met diversiteit. Omgaan met zorgwensen van diverse cliënten, discriminerend gedrag van cliënten en samenwerken met een diversiteit aan collega’s zijn geen evidente zaken. De culturele diversiteit op de werkvloer zorgt voor uitdagingen en leidt tot nieuwe vraagstukken. Hoe moeten we omgaan met culturele verschillen? Mogen we binnen een cultureel diverse context gevoelige thema’s op tafel leggen? Kan en mag je alles bespreken? Om tot een constructieve ontmoeting te komen, is een gedeelde dialoog en een cultuursensitieve basishouding essentieel. Kortom: we hebben een nood aan ‘zorg voor dialoog’.

Dat blijkt makkelijker gezegd dan gedaan. Een jaar geleden hield het kenniscentrum Urban Coaching & Education van de Ersasmushogeschool Brussel een gestructureerde bevraging in een leergemeenschap van hulpverleners, opleiders in organisaties, docenten, leerkrachten en studenten in een zorgrichting. Hieruit blijkt dat niet iedereen op een efficiënte manier met gevoelige thema’s kan omgaan. Deelnemers beschouwen geweld, politieke overtuiging en armoede als vrij moeilijke thema’s om te bespreken in een werkcontext, in tegenstelling tot taal, discriminatie, racisme, religie en migratieachtergrond. De meting toonde ons ook dat de deelnemers vaak teruggrijpen naar dialoogtechnieken waarvan is bewezen dat ze inefficiënt zijn, zoals het vermijden van het gesprek of niet ingrijpen wanneer een discriminerende uitspraak wordt gehoord.

Het project Zorg voor Dialoog creëerde sector-overschrijdende partnerschappen om een antwoord te bieden met de nodige draagkracht. Enerzijds richtte het project zich op onderwijsprofessionals (docenten, leerkrachten en studenten in een zorgrichting) en anderzijds op zorgprofessionals (opleiders in organisaties en hulpverleners). Een stuurgroep van experten uit het werkveld volgde het proces mee op. De gedeelde visie is dat de cultuursensitieve basishouding het fundament is van échte dialoog. Een constructieve dialoog die start vanuit een wederzijds begrip is een krachtig wapen tegen negatieve beeldvorming en polarisering. Met een open en opbouwende dialoog kunnen ‘gevoelige situaties’ immers omgebogen worden tot een verrijkend en verbindend leermoment. Zo verschuift de focus van conflict, angst, spanning en vooroordelen naar verrijkende (groei)kansen.

“De leerlingen waren zeer enthousiast en hebben er veel van opgestoken. Ze komen in contact op stage met de situaties die jullie uitgewerkt hebben.”
Willemien

leerkracht secundair onderwijs

Om de (toekomstige) hulpverleners aan te leren hoe ze op een cultuursensitieve wijze met verschillen kunnen omgaan ontwikkelden we het blended leertraject Ziedet?. Het combineert een laagdrempelig, online leerplatform met handleidingen voor opleiders. Uit verschillende onderzoeken blijkt namelijk dat blended learning (het combineren van online activiteiten met begeleide groepsinteractie in de klas) leidt tot hogere prestaties. Onze ervaringen in het geven van deze trainingen bevestigen dit. De impact van het lesmateriaal is groter als opleiders de hulpverleners in het leerproces ondersteunen.

Het traject bestaat uit zes e-learningmodules, elk opgebouwd uit praktijkvoorbeelden vanuit de zorgcontext, dialoogmethodieken met gouden tips, oefeningen rond perspectiefwissels en (zelf)reflectie-opdrachten. De modules zijn zo opgebouwd dat de cursisten zowel individueel als in groep kunnen werken. Daarnaast voorzien we ook een variatie aan verdiepende oefeningen om de modules interactief te behandelen tijdens de contactmomenten met hun cursisten.

De modules handelen over ‘omgaan met’ en nemen altijd de hulpverlener en zijn context als vertrekpunt:

  1. Omgaan met discriminerende en racistische uitspraken
  2. Omgaan met discriminerend en racistisch handelen
  3. Omgaan met een niet-oké gevoel
  4. Omgaan met taaldrempels
  5. Omgaan met overtuigingen en gewoontes
  6. Omgaan met ethische kwesties bij levenseinde

Cursisten krijgen op deze manier inzicht in hun eigen culturele waarden en normen, kunnen culturele en levensbeschouwelijk gevoelige thema’s herkennen en empathisch handelen. Met die nieuwe dialoogvaardigheden op zak, maken we zorgkundigen weerbaarder én gevoeliger. Zo kunnen ze in toekomst niet alleen beter voor hun patiënten zorgen, maar ook voor elkaar.

De modules zijn te vinden op: https://ziedet.be

Vragen of opmerkingen? Contacteer arzu.yentur@ehb.be van het project Democratische Dialoog (Erasmushogeschool Brussel).

Het project ‘Zorg voor Dialoog’ (gefinancierd door het Europees Fonds voor Asiel, Migratie en Integratie en de Vlaamse Overheid “Naar een meer geïntegreerd integratiebeleid, via AMIF) startte in 2018 met twee trekkende organisaties. VIVO is de Vlaamse koepelorganisatie voor social profit met expertise in de zorgsector en zijn vormingsnoden. Democratische Dialoog (Erasmushogeschool Brussel, Kennniscentrum Urban Coaching & Education) is de expert in dialoog, levensbeschouwing en onderwijs. Ook partner MOPA vzw werkte mee aan dit project.