In elke klas zitten er leerlingen met een eigen identiteit. Elke leerling mag dan uniek zijn, toch zijn er onderling duidelijke raakvlakken. Voor scholen is het een uitdaging om in een sterk veranderende en multiculturele samenleving leerlingen te ondersteunen in hun zoektocht naar een eigen identiteit. Het onderzoekende schoolteam toonde aan dat de school een aanzienlijke rol speelt in de identiteitsontwikkeling van de leerling. In dit artikel staat volgende vraag centraal: ‘Hoe moet een school de identiteitsontwikkeling bij leerlingen ondersteunen?’.
Een leerling omschrijft haar identiteit in 5 woorden.
Het moment dat de leerlingen tussen 10 en 12 jaar binnenkomen voor de workshops in de Heilige Familie te Schaarbeek valt het meteen op dat iedere leerling uniek is. Eén meisje is enthousiast en wilt veel vertellen. Andere leerlingen kiezen voor een afwachtende houding. Wie denkt dat leerlingen tussen de 10 en de 12 jaar zich niet bewust zijn van wie ze zijn, is verkeerd. Leerlingen kunnen namelijk duidelijk formuleren wat hen uniek maakt en wat dus behoort tot hun identiteit. Iedere leerling heeft een eigen visie, interesses en opvattingen waarvan ze zich bewust zijn.
Ook ouders hebben een bepaald beeld over hun eigen kinderen. Ouders kunnen hun eigen kinderen goed omschrijven. Bovendien zijn ze zich bewust dat verschillende factoren een invloed hebben op de identiteit van hun kinderen.
Invloed van de school op de identiteit van de leerling
De school is één van de verschillende factoren naast familie en vrienden dat een invloed uitoefent op de identiteitsontwikkeling van kinderen, zo blijkt uit de literatuur en de workshops met ouders.
Leerlingen zijn tussen de 10 en 14 jaar nog in volle zoektocht naar een eigen identiteit. Het is perfect mogelijk om een identiteit te ontwikkelen die alleen school gebonden is. De invloed van de school mag niet onderschat worden. Leerlingen brengen ten slotte 849 uur per jaar door op school.
Het is aan de school om binnen de verschillende identiteiten verbindingen te zien en deze diversiteit te omarmen en ondersteuning te bieden.
De stem van de leerlingen
Leerlingen hebben een stem en we moeten het niet onder stoelen of banken steken, deze stem dient gehoord te worden door scholen. Dit in het belang van het welzijn van de leerlingen. Zowel leeftijdsgenoten als leerkrachten hebben een invloed op de identiteit van de individuele leerling (Dieleman, 2008).
“De juf heeft een kastje waar je al je problemen op kan schrijven.”
In eerste instantie valt het op dat leerlingen het belangrijk vinden dat er over problemen gepraat wordt. Zeker tijdens de adolescentie ondervinden leerlingen identiteitsproblemen, zoals problemen met hun zelfbeeld. De drempel om over problemen te praten is vaak nog te hoog (Wippo & Güldner, 2003). Hierbij is het belangrijk om met leerlingen te praten, niet enkel over hen
Ook het belang van activiteiten voor en na school zijn belangrijk voor de identiteitsontwikkeling van leerlingen (van der Vegt, 2016). Zo geven leerlingen aan dat ze graag sportactiviteiten doen met school of Engelse les volgen na school omdat ze zich anders zouden vervelen. Door jongeren deze kansen te geven help je hen in hun zoektocht naar een eigen identiteit.
Tijdens de workshops werd duidelijk dat leerlingen het tijd vinden dat er rekening wordt gehouden met hun cultuur. Onder cultuur wordt verstaan, het spreken van een eigen taal maar ook de thuiscultuur van de leerling.
Een belangrijke boodschap die we tijdens de gesprekken meekregen van leerlingen was dat leerlingen graag keuzevakken zouden krijgen die aansluiten bij hun identiteit (interesses en talenten). Dit kan gaan van een workshop rond muziek tot extra wiskundelessen.
Het merendeel van de leerlingen ziet het als de rol van de school en de leerkracht om ervoor te zorgen dat ze in een klas vol diversiteit zichzelf kunnen zijn.
“Ik wil dat de school meer couscous klaarmaakt”
“Ik heb meer vertrouwen als ik me kan uitdrukken in mijn moedertaal. Ik ben dan ook grappiger.”
Foto: Shutterstock
Perspectief van de ouders
Tijdens de workshops werd duidelijk dat de ouders dezelfde standpunten delen als de leerlingen. Alleen daar waar het merendeel van de leerlingen aangeeft dat ze hun thuistaal willen spreken blijft de mening bij de ouders verdeeld. Literatuur toont echter aan dat het spreken van de thuistaal een positieve invloed heeft op de identiteit van leerlingen (Ariës, 2015; Van Avermaet, et al., 2017).
De ouders werden enorm enthousiast over het idee om leerlingen 1 uur per week te laten kiezen welk vak ze willen volgen. Dit helpt leerlingen bij de ontdekking van zichzelf.
Conclusies
Uit de literatuur en workshops kunnen we afleiden dat de school de identiteitsontwikkeling bij leerlingen op verschillende manieren kan ondersteunen. In eerste instantie geef je een stem aan de leerlingen. Praat ook met hen, niet enkel over hen.
Om leerlingen de kans te geven om hun creativiteit te ontwikkelen en hun identiteit te leren uiten zouden scholen zich moeten concentreren op het organiseren van voor- en naschoolse activiteiten en keuzevakken.
Het zou de identiteit van de leerlingen ook ten goede komen als de school rekening zou houden met de (thuis)cultuur van de leerlingen.
Kortom: luister naar de leerlingen en ouders. Zij hebben een belangrijke stem, negeer deze niet.
Referenties
Ariës, R. (2015). Parental homework involvement improves test scores? A literature review. 3(2), 179-199.
Dieleman, A. (2008). De schoolklas in sociologisch perspectief. Geraadpleegd via: https://www.boomhogeronderwijs.nl/media/7/9789059317505_inkijkexemplaar.pdf
Van Avermaet, P., Van Praag, L., Agirdag, O. & Van Houtte, M. (2017). De meerwaarde van de thuistalen van leerlingen in praktijk omgezet : het Validiv-project in het kort. In O., Agirdag & E.O., Kambel (Eds.), Meertaligheid en onderwijs: Nederlands plus (pp. 66-78). Amsterdam: Boom Uitgevers.
Van der Vegt, A. (2016). Wat weten we over de relatie ouderbetrokkenheid en leerresultaten van de leerling. Geraadpleegd via: https://www.nro.nl/wp-content/uploads/2016/05/013-Antwoord-Wat-weten-we-over-de-relatie-tussen-ouderbetrokkenheid-en-l…-2016.pdf
Wippo, E. & Güldner, M. (2003). Praten op school, een kwestie van doen – de behandeling van selectief mutisme. Kind en adolescent Praktijk, 2 (3), 16-23).
door Yasma El Abdellaoui en Anaïs Vandensteen
Anaïs en Yasma begonen na het behalen van een Master in de Communicatiewetenschappen aan de Specifieke Lerarenopleiding van de Vrije Universiteit Brussel. Ze werkten samen met het Onderzoekende School?! team aan hun onderzoek in de ‘Brede Tienerschool Schaarbeek’.
Uitgelichte foto bovenaan: rawpixel.com / Shutterstock
Onderzoekende School?!
In het Onderzoekende School?!-project werken studenten lerarenopleiding van de EhB en VUB rond een reële vraag van een school. De studenten werken daarvoor nauw samen met het de leraren en leerlingen op de school. Deze zomer laten we drie studententeams aan het woord over het project dat zij uitwerkten in kader van Onderzoekende School?!
Dit onderzoek werd geleid door Yasma El Abdellaoui en Anaïs Vandensteen en ondersteund door Vicky Willegems (VUB), Laurien Pede en Silke Van Tienen (Heilige Familie), Barbra Erhardt (Champagnat), Winnie Smagghe (Sint-Goedele), Charlotte Vaes en Ann Claeys (VGC).
Meer Onderzoekende School?!…
Een coach in elke klas
In het onderwijs is een nieuwe dynamiek ontstaan waarbij de leerkracht niet enkel lesgeeft, maar ook een coach is voor elke leerling. Op de nieuwe Tienerschool in Anderlecht onderzocht een Onderzoekende Schoolteam hoe leerkrachten naar hun eigen coachvaardigheden kijken.
Betrokken ouders, zelfzekere leerlingen
Het Koninklijk Atheneum Emanuel Hiel ging met haar onderzoekende schoolteam al op zoek naar de beste manieren om leerlingen hun talenten te laten ontdekken om een studiekeuze te kunnen maken. En hoewel de leerling centraal staat in dit thema, moet natuurlijk ook gedacht worden aan de ouders. Wat kan de school ondernemen om ook de ouders in dit verhaal te betrekken?
