© Shutterstock
De taak van een leerkracht omvat al jaren meer dan enkel ‘kennis doorgeven’. Waar de leerlingen vroeger flink moesten luisteren naar hun leerkracht, is het vandaag de dag de leerkracht die actief moet luisteren naar zijn leerlingen. In het onderwijs is dan ook een nieuwe dynamiek ontstaan waarbij de leerkracht niet enkel lesgeeft, maar ook een coach wordt voor elke leerling. Zo kan de leerkracht de vooruitgang of eventuele moeilijkheden bij de leerling van naderbij opvolgen. Op de nieuwe Tienerschool in Anderlecht onderzocht een Onderzoekende Schoolteam hoe leerkrachten naar hun eigen coachvaardigheden kijken.
Tientalk
Het is vanuit het idee van ‘de leerkracht als coach’ dat de nieuwe Tienerschool in Anderlecht een tweewekelijks feedbackgesprek houdt tussen de leerlingen en hun leerkracht-coach. Het feedbackgesprek, of ‘Tientalk’, is een kort gesprek waarin de leerkracht polst naar het leerproces en het welbevinden van de leerling. De Tienerschool wilt op deze manier specifiek inzetten op persoonlijke begeleiding van hun leerlingen. Aan de hand van enkele kernvragen schetst de leerkracht een kader van wat de leerling wil bereiken, en wat hierbij de hindernissen en hulpbronnen kunnen zijn. Kortom: de leerkracht coacht zijn leerlingen tijdens dit gesprek.
Coachingsvaardigheden
De Tienerschool focust op talentontwikkeling, interactieve werkvormen en themaprojecten, en wil de leerling meer verantwoordelijkheid geven over het eigen leerproces. De leerlingen worden gestimuleerd om zowel zelfstandig als in groep aan de slag te gaan om zo hun competenties optimaal te ontplooien. Ook de leerkrachten worden door dit nieuwe schoolconcept uitgedaagd om zichzelf steeds verder te blijven ontwikkelen. Zo’n Tientalk veronderstelt dat leerkrachten bepaalde coachingsvaardigheden onder de knie hebben, maar hoe staan zij hier zelf tegenover? Aan de hand van een zelfontwikkelde vragenlijst hebben we onderzocht hoe het team van toekomstige leerkrachten van de Tienerschool naar hun eigen coachingsvaardigheden kijkt. De vragenlijst bestond uit één open vraag en vijf stellingen waarop ze op een schaal van 1 tot 5 moesten aangeven in welke mate de stelling van toepassing is voor hen. Uit de antwoorden blijkt dat de leerkrachten reeds optreden als coach, maar dat ze open staan om zich verder te verdiepen in de specifieke vaardigheden die een coach nodig heeft. Op basis van deze resultaten, hebben we bekeken op welke manier we de leerkrachten hierin konden ondersteunen.
Inspiratie
Om het leerkrachtenteam op dezelfde manier te ondersteunen als de manier waarop de leerkrachten hun leerlingen begeleiden, zochten we inspiratie bij de werking van de Tienerschool zelf. Vooral het idee ‘verantwoordelijkheid nemen voor het leerproces’ sprak ons aan. Zo wilden we ook de leerkrachten verantwoordelijk stellen voor hun eigen leerproces als coach.
© Shutterstock
Wat is de Tienerschool? De Tienerschool is een nieuwe school op maat van Brusselse tieners. Ze brengt leerlingen van de derde graad lager onderwijs en de eerste graad secundair samen, en dat maakt haar uniek. Op die manier zorgt ze voor een zachte overgang van lager naar secundair onderwijs en zet ze maximaal in op persoonlijke begeleiding en de groei naar meer zelfstandigheid.
Daarnaast hebben we ook inspiratie geput uit de nieuwe specifieke lerarenopleiding van de Vrije Universiteit Brussel (VUB). De VUB-lerarenopleiders zetten al in op het ontwikkelen van coachingsvaardigheden bij de studentleraren, en baseren zich hiervoor op het boek Inspirerend Coachen van ervaren trainer, consulent en coach Jef Clement. Na een aantal brainstormsessies met Winnie Smagghe (hoofdcoördinator van de Tienerschool), Ria de Sadeleer (opleidingscoördinator aan de Odisee Hogeschool Brussel) en Vicky Willegems (onderzoeker binnen de lerarenopleiding aan de VUB), was het idee van een zelfevaluatietool geboren.
Zelfevaluatietool
Het doel van deze zelfevaluatietool is eenvoudig: de leerkrachten hulp bieden in het ontwikkelen van hun coachingsvaardigheden. Hoe ziet deze tool er dan uit? Wel, het is een korte checklist waarin de verschillende vaardigheden van een goede coach aan bod komen. Op basis van Jef Clement’s boek Inspirerend Coachen, hebben we drie vaardigheden centraal gezet: actief luisteren, waarderen & positief herkaderen, en ruimte geven & laten. Na elke Tientalk neemt de leerkracht de checklist erbij, en duidt hij aan op een schaal welke vaardigheden werden toegepast. Zo worden de leerkrachten zich bewust van welke vaardigheden ze onder de knie hebben, en welke extra aandacht vragen. Het stimuleert de leerkrachten om steeds stil te staan bij hun eigen groeiproces, om zo de leerlingen optimaal te kunnen begeleiden tijdens het feedbackgesprek. De zelfevaluatietool biedt bovendien de mogelijkheid om een moment vast te leggen doorheen het semester waarop het leerkrachtenteam samenzit om hun ervaringen als coaches te delen. Zo kan het team onderling ondersteuning bieden voor elkaars leerproces. Ook tips & tricks kunnen op dit moment uitgewisseld worden.
Toekomst
De zelfevaluatietool zal volgend jaar bij de opstart van de Tienerschool in Anderlecht voor het eerst gebruikt worden. Het is dus nog even afwachten voor we kunnen bevestigen dat deze tool het beoogde effect heeft. We hopen in ieder geval dat het niet alleen de leerkrachten helpt om te reflecteren over hun coachingsvaardigheden, maar dat het ook een opstap vormt om die taak als coach steeds vaker en steeds beter op te nemen.
© Shutterstock
Wat is coachen? “Een coach was oorspronkelijk een koets en het mennen daarvan was coachen. Abstracter geformuleerd verwijst de term ‘coach’ dus naar een middel om mensen te helpen bij hun beweging langs een bepaald traject. De coach is het hulpmiddel om die beweging vlotter te laten verlopen. ‘Coachen’ is dus helpen bij die reis.” – Rudy Vandamme, Coaching voor iedereen
En als we heel ambitieus zijn, kunnen we gaan dromen dat we deze tool zelfs inzetten in alle secundaire en basisscholen.
Indien de tool succesvol is, kan hij ook gebruikt worden in de Tienerschool in Schaarbeek die in 2019 opent. En als we heel ambitieus zijn, kunnen we gaan dromen dat we deze tool zelfs inzetten in alle secundaire en basisscholen. Zo ontwikkelt elke leerkracht zijn eigen coachingsvaardigheden om de nieuwe leerlingen optimaal te begeleiden in hun leerontwikkeling. Beeld je in: een coach in elke klas, dat zou toch mooi zijn?
© Shutterstock
door Saddaf Gondal en Manon Pelleriaux
Saddaf Gondal is een 23-jarige studente met een master in de klinische psychologie. Manon Pelleriaux is een 22-jarige studente met een master in de politieke wetenschappen. Ze volgden samen de specifieke lerarenopleiding aan de VUB, en deden in het kader van deze opleiding een onderzoek naar de coachingsvaardigheden bij de toekomstige leerkrachten van de Tienerschool.
Onderzoekende School?!
In het Onderzoekende School?!-project werken studenten lerarenopleiding van de EhB en VUB rond een reële vraag van een school. De studenten werken daarvoor nauw samen met het de leraren en leerlingen op de school. Deze zomer laten we drie studententeams aan het woord over het project dat zij uitwerkten in kader van Onderzoekende School?!
Meer Onderzoekende School?!
Een spinnenweb aan identiteiten
In elke klas zitten er leerlingen met een eigen identiteit. Elke leerling mag dan uniek zijn, toch zijn er onderling duidelijke raakvlakken. Het onderzoekende schoolteam toont aan dat de school een aanzienlijke rol speelt in de identiteitsontwikkeling van de leerling.
Betrokken ouders, zelfzekere leerlingen
Het Koninklijk Atheneum Emanuel Hiel ging met haar onderzoekende schoolteam al op zoek naar de beste manieren om leerlingen hun talenten te laten ontdekken om een studiekeuze te kunnen maken. En hoewel de leerling centraal staat in dit thema, moet natuurlijk ook gedacht worden aan de ouders. Wat kan de school ondernemen om ook de ouders in dit verhaal te betrekken?
