70 jaar geleden eindigde de Tweede Wereldoorlog. In Europa was de oorlog al beëindigd met de Duitse overgave op 7 mei, maar in de Stille Oceaan bleef Japan verder strijden tot het na de Russische oorlogsverklaring en de twee Amerikaanse atoombommen de strijd als hopeloos erkende. Op 15 augustus 1945, Japanse tijd, maakte de keizer over de radio bekend dat Japan akkoord zou gaan met de verklaring van Potsdam, wat neerkwam op een onvoorwaardelijke overgave. Daarmee kwam officieel een einde aan de Tweede Wereldoorlog.
#1 Het mysterie van de foto
De foto van een matroos en een verpleegster die op VJ Day, 14 augustus 1945 (Amerikaanse tijd), het einde van de oorlog vieren met een triomfantelijke kus op Times Square, is op het collectieve netvlies gebrand. Hoewel verschillende mensen al geclaimd hebben het paar op de foto te zijn, blijft de identiteit van beide zoeners nog steeds onbeslist.
Enkele weken geleden is wel een ander mysterie opgehelderd. Een fysicus kon dankzij een schaduw in de achtergrond bepalen dat de foto exact om 17:51 (lokale tijd) genomen was. Interessant aan deze onthulling is dat het feestende koppel blijkbaar wat op de zaken vooruit liep. President Harry Truman maakte pas meer dan een uur later, om 19:03, bekend dat Japan gecapituleerd was.
#2 Vervalsingen opsporen dankzij de bom
Levende organismes nemen tot hun dood radioactieve isotopen op. Dankzij dit principe kunnen archeologen en kunsthistorici voorwerpen dateren door het verval van de radioactieve isotopen Koolstof 14 daarin te meten. Nucleaire explosies verspreiden Caesium 137 en Strontium 90. Die isotopen komen niet natuurlijk voor in de atmosfeer. Dat wil zeggen dat geen enkel voorwerp dat voor 1945 gemaakt werd, deze isotopen kan bevatten, een feit waarvan kunsthistorici handig gebruik maken om vervalsingen op te sporen.
#3 1000 kraanvogels
Sadako Sasaki was twee jaar oud toen de atoombom boven Hiroshima ontplofte. Hoewel ze aanvankelijk weinig effecten ondervond van haar blootstelling aan de straling, werd ze op haar twaalfde met Leukemie gediagnosticeerd. In het ziekenhuis maakte Sadako kennis met de oude Japanse legende dat voor wie 1000 kraanvogels vouwde, een wens in vervulling ging. Sadako begon vurig kraanvogels te vouwen in de hoop te genezen. Acht maanden en honderden kraanvogels later bezweek ze aan de ziekte.
Haar klasgenoten begonnen fondsen te verzamelen om een monument te bouwen voor Sadako en alle andere kinderen die het slachtoffer waren geworden van de atoombommen. Met fondsen van over het hele land, in hoofdzaak verzameld door schoolkinderen, werd in 1958 het vredesmonument voor kinderen voltooid. Het wordt omringd door duizenden origami kraanvogels die nog steeds van over de hele wereld ingezonden worden.
#4 Over inzet gesproken!
Japanse ‘achterblijvers’ waren soldaten die na de Japanse overgave bleven doorvechten. Dit omdat ze ofwel niets wisten van een overgave of dit niet wilden geloven. Sommige soldaten bleven nog vele jaren weerstand bieden vanuit vaak onbegaanbare gebieden.
Hirō Onoda is misschien wel de bekendste ‘achterblijver’. Na de capitulatie bleef hij nog 29 jaar verder vechten in de Filipijnen.
Ook in Europa bleven de vijandigheden nog even duren na de wapenstilstand. Duitse enclaves in Polen, Tsjechië, Joegoslavië en de kanaaleilanden hielden tot acht dagen lang hun verzet vol. Erg gewelddadig waren de gevechten op het Friese eiland Texel. Daar namen Georgische hulptroepen op 5 april 1945 de wapens op tegen hun voormalige Duitse wapenbroeders. In de gevechten op Texel stierven honderden Duitsers, Georgiërs en Friezen, tot Canadese troepen beide partijen ontwapenden op 20 mei. De laatste Duitse troepen gaven zich pas over op 4 september 1945. Ze bemanden een weerstation op Bereneiland in de Barentszzee en hoorden het nieuws van de Duitse overgave pas maanden nadien.
#5 Jaws
Aan het einde van juli ‘45 kreeg de Amerikaanse kruiser Indianapolis de opdracht om de eerste atoombom af te leveren op het eiland Tinian. Bij haar terugkeer werd ze getorpedeerd door de Japanse onderzeëer I-58. Van de 1100 opvarenden, konden er zo’n 900 het schip tijdig verlaten. Een administratieve fout maakte echter dat de kruiser niet vermist werd. Pas op de derde dag na de ondergang van de Indianapolis werden de drenkelingen toevallig ontdekt door een Amerikaans vliegtuig.
Uiteindelijk zouden slechts 317 matrozen de ramp overleven. De anderen stierven o.m. aan uitdroging, onderkoeling of werden gedood door haaien. De beproeving van de bemanning van de Indianapolis zou jaren later het onderwerp worden van een bekende speech in de blockbuster Jaws.
#6 Eén Japanse man overleefde beide atoombommen
Tsutomu Yamaguchi heeft de twijfelachtige eer om als enige (erkende) persoon de explosie van twee atoombommen te overleven. Tsutomu woonde in Nagasaki en werkte tijdens de zomer van ‘45 tijdelijk in Hiroshima. Toen op 6 augustus de atoombom ‘Little Boy’ boven Hiroshima werd gedropt bevond hij zich zo’n 3 kilometer van de detonatie. Nadat hij zijn wonden had laten verbinden en een moeilijke nacht had doorbracht in een schuilkelder, reisde hij terug naar Nagasaki. Net toen hij zijn baas vertelde over de ramp in Hiroshima, ontplofte een tweede atoombom boven de stad.
