Afasie?
Het woord afasie is afkomstig van het Griekse a (niet) – phanai (spreken). Als mensen communiceren, dan spelen verschillende taalmodaliteiten zoals spreken, begrijpen, lezen, schrijven een belangrijke rol. Wanneer ten gevolge van een verworven hersenletsel één of meerdere van deze modaliteiten gestoord zijn, noemt men dat afasie. Mogelijke oorzaken van een hersenletsel zijn een beroerte, hersentrauma, tumor, infectie … In twee derde van de gevallen wordt afasie veroorzaakt door een cerebrovasculair accident of CVA (plotse verstoring van de doorbloeding van de hersenen door herseninfarct of hersenbloeding), in de volksmond beter gekend als een beroerte of een attaque.
Hoe herken je een beroerte?
De FAST test:
Face: Kijk of de mond van het slachtoffer naar beneden staat, vraag om te lachen.
Arm: Kijk of een arm of been verlamd is, vraag om beide armen voor zich uit te strekken.
Speech: Ga na of het slachtoffer moeite heeft met spreken, stel vragen of laat iets nazeggen.
Time: Probeer te weten te komen hoe lang deze klachten al duren.
Doe de test
Geen 2 dezelfde afasietypes!
Er bestaan verschillende types en ernstgraden van afasie die in zekere zin gerelateerd kunnen worden aan de plaats van het hersenletsel. We overlopen even de drie meest gekende types (foto links):
Een Broca afasie ontstaat na een letsel in de zone van Broca en veroorzaakt voornamelijk problemen met de taalproductie.
Bij een Wernicke afasie is het Wernicke centrum beschadigd en het taalbegrip gestoord.
De globale afasie is de meest ernstige vorm van afasie waarbij de meeste taalmodaliteiten gestoord zijn. Het betreft hier meestal een groot letsel in de linker hersenhelft.
In de praktijk zien we vaak combinaties van afasietypes en vinden we geen twee patiënten met identieke taalproblemen. Zoals beschreven in “Met welke hersengebieden spreken we?” zijn er immers enorm grote individuele verschillen en spelen ook de banen die de hersenregio’s verbinden een rol. Op het onderstaand schema kan je zien hoe afasie kan ontstaan ten gevolge van een letsel in een hersengebied (A,B,C) of ten gevolge van een disconnectie van één van de verbindende banen. Afhankelijk van de locatie van het letsel kunnen ook andere bijkomende stoornissen optreden (bijv. facialis paralyse: verlamming van aangezichtszenuw; hemiplegie: halfzijdige verlamming van arm/been).
Te genezen via technologie?
Of de afasie al dan niet te genezen is, hangt natuurlijk in de eerste plaats af van de oorzaak. Bij een CVA in een groot linker hersengebied is het onwaarschijnlijk dat een globale afasie volledig kan ‘recupereren’ na taaltherapie. Terwijl bij kleinere letsels wel vaak vooruitgang is geboekt met taaltherapie bij een logopedist. Om beter te kunnen inschatten wat de ideale behandelparameters zijn (wanneer starten, hoe vaak, inhoud therapie, bij welk type afasie) worden er nog steeds grootschalige onderzoeken uitgevoerd. De rol van de hersenen mag hierbij niet worden onderschat. Zo weten we dat de hersenen erg dynamisch zijn en ook kunnen bijdragen tot het taalherstel door het aanwenden van andere gebieden voor een bepaalde taalfunctie (= plasticiteit). Daarom wordt steeds meer ingezet op hoogtechnologische technieken die inwerken op de hersenen en als aanvulling op de gebruikelijke taaltherapie kunnen worden ingeschakeld. Zo wordt bij tDCS (foto links) en TMS (foto rechts) elektrische stroom gebruikt om bepaalde hersenengebieden te stimuleren en betere taalfuncties te bekomen (to be continued). Bovendien probeert men nu ook afasie zo veel mogelijk te vermijden via trombolyse (oplossen van stolsel in het bloedvat om herseninfarct te voorkomen) of via directe elektrische stimulatie tijdens wakkere hersenchirurgie (zie artikel Wakker tijdens een hersenoperatie, geen droom maar realiteit). De toekomst zal uitwijzen hoe afasie en technologie steeds meer hand in hand gaan.
