De kans dat ook jij iemand in je nabije omgeving kent die te kampen krijgt met kanker is groot. Kanker is dan ook echt een ziekte van deze tijd. Waar vroeger slechte hygiënische omstandigheden, zuigelingensterfte en ondervoeding belangrijke doders waren, zijn de zogenaamde ‘man-made diseases’, zoals kanker vandaag de grootste killers. Kanker is immers niet alleen het resultaat van toevallige foutjes in het DNA, maar wordt vaak ook veroorzaakt door blootstelling aan schadelijke stoffen in de omgeving en een ongezonde levensstijl, zoals roken, overmatig alcoholgebruik, slechte voedingsgewoontes, weinig lichaamsbeweging en overgewicht. In België is kanker momenteel de belangrijkste doodoorzaak bij mannen en de tweede belangrijkste bij vrouwen. Ongeveer één op vier van alle sterfgevallen bij Belgische vrouwen is te wijten aan kanker, bij mannen is dit zelfs één op drie. We kunnen dus wel stellen dat deze ziekte een aanzienlijke impact heeft, niet alleen op vlak van menselijk lijden maar ook economisch vlak, zeker met de komende vergrijzing in het achterhoofd.
Heel wat studies hebben al aangetoond dat wie zich hoog op de sociale ladder bevindt, in betere gezondheid verkeert en ook een hogere levensverwachting heeft. Sociale ongelijkheid roept altijd gevoelens van onrechtvaardigheid op, en al helemaal wanneer het over gezondheid gaat. Gezien de grote impact van kanker, is het dan ook cruciaal om ook de sociale verdeling van kanker na te gaan, en dit is exact wat we met dit doctoraatsonderzoek wilden doen. We willen nagaan of deze sociale ongelijkheid ook geldt voor kankersterfte, en zo ja voor welke types kanker dan wel?
_____________________________________________
” Wie zich hoog op de sociale ladder bevindt, verkeert in betere gezondheid. Daarom is het cruciaal om de sociale verderling van kanker als veelvoorkomende ziekte, na te gaan. “
__________________________________
Geen verhaal van uitersten
De resultaten van de studie tonen aan dat kankersterfte inderdaad niet gelijk verdeeld is in de samenleving. Zowel voor totale kankersterfte als voor verschillende types van kanker zien we een duidelijk patroon met een hogere sterfte voor mannen en vrouwen in de lagere socio-economische groepen. Of we nu kijken naar de kans om te sterven aan kanker per opleidingsniveau, niveau van huisvesting of type job, telkens stellen we vast dat hoe hoger iemand staat op de sociale ladder, hoe lager zijn of haar kans om te sterven aan kanker.
_____________________________
” Of we nu kijken naar opleidingsniveau, niveau van huisvesting of type job: hoe hoger iemand staat op de sociale ladder, hoe lager de kans om te sterven aan kanker. “
____________________________
Een belangrijke bevinding van ons onderzoek is dat deze sociale ongelijkheid geen verhaal is van uitersten. Als we bijvoorbeeld kijken naar het risico om te sterven aan kanker per opleidingsniveau, stellen we vast dat hoe hoger je opgeleid bent, hoe lager het risico. Om het anders te stellen, per extra jaar opleiding neemt je risico om te sterven aan kanker af: mensen met een diploma secundair onderwijs zijn met andere woorden beter af in vergelijking met mensen die enkel lager onderwijs volgden, maar slechter af vergeleken met mensen hoog geschoolden.
Vermijdbaar?
Levensstijl blijkt een enorm belangrijke factor te zijn in heel dit verhaal. Kankers gerelateerd aan roken en alcoholgebruik vertonen de meest uitgesproken ongelijkheden, met longkanker als uitschieter. Ook kankers die vroegtijdig opgespoord kunnen worden of waar reeds effectieve behandelingsmogelijkheden voor bestaan, vertonen een hogere sterfte bij de lagere socio-economische groepen. De verklaring hiervoor is dan ook niet ver te zoeken. Wanneer er kennis is over risicofactoren, of wanneer er innovaties zijn op het vlak van screening en therapieën, gaan de hogere sociale strata hier meer van kunnen profiteren vergeleken met de lagere socio-economische groepen. Hoe beter je kan omgaan met de veelheid aan preventieboodschappen, hoe groter de kans dat je gezond zal leven. Hoe gezonder je job, hoe minder risico dat je wordt blootgesteld aan kankerverwekkende stoffen. Hoe meer je beschikt over financiële middelen om die dure, nieuwe therapieën te betalen, hoe groter de kans dat je die kanker zal overwinnen. Hoe sterker je sociaal netwerk, hoe meer steun je zal krijgen om je behandeling vol te houden, enz. Allemaal voorbeelden die illustreren dat je positie in de samenleving een belangrijkere rol speelt dan je op het eerste gezicht zou denken.
Vermijdbaar zeg je dus? Mensen kiezen toch zelf of ze roken of zich laten screenen? Deels wel, het krijgen van de kanker an sich is voor een stuk vermijdbaar, maar helaas kies je niet (altijd) zelf in welke socioeconomische omgeving je je bevindt. Zijn de innovaties op het vlak van nieuwe opsporingstechnieken en behandelingen van kanker dan slecht? Natuurlijk niet! We moeten er alleen voor blijven strijden dat de toegankelijkheid van deze levensreddende innovaties op een billijke manier gebeurt, want ongelijkheid is onrechtvaardig en al zeker als het over je gezondheid gaat.
_____________________________
” We moeten er voor blijven strijden dat levensreddende innovaties voor iedereen toegankelijk blijven want ongelijkheid is onrechtvaardig en al zeker als het over je gezondheid gaat. “
_______________________________
Dit artikel bespreekt het doctoraatonderzoek getiteld ‘The social distribution of cancer in Belgium. Social inequalities in cancer mortality around the turn of the century – A fundamental cause perspective.” en werd geschreven in het kader van de PhD-cup.
