De term “citizen science” zou pas 150 jaar later opduiken, maar Charles Darwin was ten tijde van zijn “On the Origin of Species” al fan. Hij baseerde zijn natuurlijke selectietheorie op bewijsmateriaal dat hij toegestuurd kreeg van honderden burgerwetenschappers – plantentelers, dierenfokkers, hoveniers, ontdekkingsreizigers, diplomaten… – van over de hele wereld. Zonder de hulp van deze enthousiaste “amateurwetenschappers” zou Darwin er nooit in geslaagd zijn de theorie te bewijzen.
Citizen science staat voor onderzoeksprojecten waarbij burgers van meet af aan worden betrokken. Ze bepalen mee de onderzoeksvraag en/of verzamelen data, verspreiden onderzoeksresultaten en analyseren soms zelfs data. Deze nieuwe vorm van wetenschapscommunicatie verhoogt niet enkel de betrokkenheid van de maatschappij, maar ook de dialoog tussen wetenschapper en niet-wetenschapper. Omdat citizen science – anders dan in Nederland – nog onbekend is in Vlaanderen, ziet de Jonge Academie het als haar missie om deze nieuwe vorm van wetenschapsbeoefening ook op de Vlaamse kaart te zetten. Met “Wetenschap: jij telt mee!” stapte de Jonge Academie op 13 november 2014 in het Brusselse Paleis der Academiën alvast moedig in de goede richting.
Sociale interacties tussen de sandwiches
Burgerwetenschap is slechts een van de vele mogelijke Nederlandse vertalingen van citizen science, maar omdat wetenschappers tenslotte ook burgers zijn, opteerde de Jonge Academie voor de Engelse benaming. Tijdens “Zeg’t eens”, de Summerschool voor Wetenschapscommunicatie die de wetenschapscommunicatiecellen van de vijf Vlaamse universitaire associaties organiseerden in juli van dit jaar, startte de Academie met een groots opgezet citizen science-experiment. Alle 300 deelnemers kregen een badge met een unieke QR-code die gemiddeld tien keer gescand werden tijdens de lunchpauzes. De scandata werden daarna ter plaatse geanalyseerd, wat een berg interessante informatie opleverde over de sociale interacties tijdens de lunchpauzes van het evenement.
Zo hielden de deelnemers zich meestal in kleine groepen op, van 2 à 4 personen, en hopten ze van de ene groep naar de andere, als ware “netwerkers”. Ook bleken er twee keer zoveel vrouwen actief te netwerken dan mannen. Nog opvallend was dat de doctoraatsstudenten van de kleinste universiteiten (Vrije Universiteit Brussel en Universiteit Hasselt) het meeste contact zochten met deelnemers van andere universiteiten. Geordend volgens discipline bleken de natuurwetenschappers dan weer het sociaalste.
We want more!
Ook andere inspirerende voorbeelden van citizen science passeerden de revue op 13 november. Zo maten Antwerpenaars via aardbeiplantjes de luchtkwaliteit in het AIRbezen-project van Stadslab 2050 en de Universiteit Antwerpen, en biedt het stadslabo Timelab een open labomgeving aan. Eos-magazine stelde bovendien een gloednieuw Citizen Science-portaal voor waarop iedereen nieuwe projecten kan aanmelden en deelnemers rekruteren. Afsluitend werden reeds bestaande initiatieven in het citizen science-veld, waaronder onze eigen Brusselse Wetenschapswinkel die onderzoeksvragen verzamelt bij non-profitorganisaties, voorgesteld tijdens een infomarkt.
Na deze enthousiaste eerste enthousiaste Vlaamse citizen science-stap richting meer samenwerking tussen onderzoek en maatschappij roepen wij geïnspireerd en in koor: meer van dat!
Meer informatie over citizen science en het afgelopen evenement, vind je op de website van de Jonge Academie.
